Zawierając umowę, często nie mamy wpływu na jej warunki. Negocjowanie umowy zawieranej z bankami bądź innymi instytucjami finansowymi daje konsumentowi jedynie prawo do podpisania bądź jej odrzucenia. Nierzadko zdarzają się sytuacje, gdy instytucje te narzucają niekorzystne dla konsumenta klauzule. Odpowiednia wiedza na temat skutków uznania danego postanowienia za niedozwolone pozwoli w przyszłości skutecznie się przed nimi ustrzec lub skutecznie dochodzić swoich praw. A jak to wygląda w praktyce? Wyjaśniamy poniżej.
W myśl przepisów Kodeksu cywilnego klauzule, które nie zostały uzgodnione indywidualne (klauzule abuzywne - niedozwolone), nie wywołują skutków prawnych w sferze praw i obowiązków konsumenta. Dotyczy to sytuacji, gdy zostały uregulowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy jednostki.
Przykładem takiej klauzuli jest warunek wyłączający odpowiedzialność przedsiębiorcy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
“§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.”
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w formie zalecenia zwrócił uwagę, że w przypadku gdy konsument ma podejrzenia, że umowa oferowana przez przedsiębiorcę zawiera klauzule niedozwolone, powinien zwrócić mu na to uwagę. W sytuacji braku zgody na zmianę warunków umowy najlepszym rozwiązaniem będzie zmiana kontrahenta.
Jeśli przedsiębiorca nie ustosunkuje się odpowiednio do stanowiska, należy zwrócić się do sądu z roszczeniem o uznanie danego postanowienia za niewiążące. Jednak w przypadku pozytywnego orzeczenia o uznaniu danego przepisu za niedozwolony w pozostałym zakresie umowa pozostaje ważna. W tej sytuacji orzeczenie sądu ma moc wiążącą wyłącznie w stosunku do stron danej umowy.
Dodatkowym środkiem zabezpieczającym, o charakterze ogólnym, jest tzw. kontrola abstrakcyjna wzorca dokonywana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK). Postępowanie może skutkować wpisaniem danego rozstrzygnięcia na specjalną listę klauzul niedozwolonych prowadzoną przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Postanowienia te nie mogą być później używane przez przedsiębiorców w obrocie gospodarczym. Prawo składania pozwów do SOKiK mają również konsumenci oraz organizacje pozarządowe.
Kolejną instytucją, do której można zgłosić uwagi, jest miejski lub powiatowy rzecznik konsumentów bądź instytucje finasowane z budżetu państwa (np. Federacja Konsumentów czy Stowarzyszenie Konsumentów Polskich).
Kliknij i polub jeśli pomogliśmy :)
